Οτιδήποτε βρίσκεται στο άμεσο οπτικό πεδίο των παιδιών μπορεί να καταποθεί. Τα μικρά παιδιά κάτω των 3 ετών διερευνούν το περιβάλλον τους χρησιμοποιώντας την γεύση και την αφή. Έτσι οι καταπόσεις των ξένων σωμάτων είναι συχνότερες σε ηλικίες από 6 μηνών μέχρι 6 ετών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, 80% των καταπόσεων συμβάινουν σε παιδιά. Η πλειοψηφία των ξένων σωμάτων αποβάλλεται χωρίς πρόβλημα από το
πεπτικό σε διάστημα 3-10 ημερών. Όμως, περίπου 10-20% των ξένων σωμάτων χρειάζονται ενδοσκοπική αφάιρεση. Γενικά, ο κίνδυνος διάτρησης εντέρου είναι κάτω από 1%, ενώ σπάνια είναι και η ανάγκη χειρουργικής παρέμβασης. Παρόλα αυτά η κατάποση αιχμηρών αντικειμένων προκαλεί διάτρηση σε ποσοστό 15-35% των παιδιών μετά τη λήψη τους.Τα πιο συχνά αντικείμενα που τα παιδιά καταπίνουν είναι: νομίσματα, βίδες, βόλους, μικρά παιχνίδια, μπαταρίες, καρφιά, μικρά βότσαλα κτλ. Τα νομίσματα είναι τα συχνότερα αντικείμενα γιατί τους τραβούν την προσοχή μέσα στο σπίτι και συχνά βρίσκονται αφύλακτα πάνω σε τραπέζια.

Συχνή είναι και η ενσφήνωση βλωμού τροφής κυρίως από κρέας ή κοτόπουλο στον μέσο οισοφάγο. Η ενσφήνωση τροφής ιδιαίτερα εάν επαναλαμβάνεται, χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, για να αποκλεισθεί στένωση στον βλεννογόνο του οισοφάγου από πεπτική ή ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα ή δακτύλιο Schatzki, ή αγγειακό δακτύλιο ή στένωση σε σημείο αναστόμωσης οισοφάγου, όπως σε παιδιά με ατρησία οισοφάγου.

Διάγνωση
Μετά την κατάποση του ξένου σώματος, το παιδί πρέπει να διακομιστεί στο
νοσοκομείο. Καταγράφεται η ώρα της κατάποσης, το είδος και το μέγεθος του αντικειμένου όπως και η ώρα της λήψης τροφής σε περίπτωση που χρειάζεται γενική αναισθησία. Λαμβάνεται το ιατρικό ιστορικό του μικρού ασθενούς και ολοκληρώνεται η φυσική εξέταση. Πρώτα εξασφαλίζεται η βατότητα του αεραγωγού με εξέταση από τον παιδίατρο και γίνεται ακτινογραφία θώρακος και κοιλίας. Εάν υπάρχει σιελόρροια, και
υποψία απόφραξης το παιδί χρειάζεται εξέταση του ανώτερου οροφάρυγγα και από τον ωτολαρυγγολόγο.

Το βαριούχο γεύμα αντενδείκνυνται λόγω του κινδύνου εισρόφησης του
σκιαγραφικού όταν υπάρχει απόφραξη του οισοφάγου. Επιπλέον, το βάριο δυσκολεύει την ενδοσκοπική εικόνα σε περίπτωση που ακολουθήσει ενδοσκόπηση του ανώτερου πεπτικού. Τα πλαστικά αντικείμενα δεν είναι ακτινοσκιερά και επί κλινικής υποψίας μπορεί να εντοπιστούν με βαριούχο γεύμα ή βρογχοσκόπηση (σε περιπτώσεις ατελεκτασίας του πνεύμονα).

Τα ξένα σώματα εγκλωβίζονται σε τρία συγκεκριμένα ανατομικά σημεία στον οισοφάγο: 1) στον ανώτερο οισοφάγο (κρικοφαρυγγικό σημείο), 2) στο μέσω οισοφάγο (σημείο της πίεσης από το αορτικό τόξο ή τον αριστερό βρόγχο) και 3) στον κατώτερο οισοφάγο (στο σημείο που διαπερνά το διάφραγμα).

Αντιμετώπιση
Τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν είναι :
1) Χρειάζεται το ξένο σώμα αφαίρεση ή μπορεί να αποβληθεί μόνο του;
2) Με ποιο τρόπο θα αφαιρεθεί και ποιός ειδικός θα το βγάλει;

Συχνά στα νοσοκομεία απαιτείται συνεργασία γαστρεντερολόγων,
ωτορινολαρυγγολόγων, χειρουργών και αναισθησιολόγων. Ξένα σώματα που βρίσκονται μεταξύ οροφάρυγγα και οισοφάγου αφαιρούνται από τον ωτολαρυγγολόγο ή χειρουργό με το άκαμπτο βρογχοσκόπιο. Ξένα σώματα που βρίσκονται στο στομάχι ή βλωμός τροφής στον μέσο οισοφάγο αφαιρούνται από το γαστρεντερολόγο. Αιχμηρά αντικείμενα όπως κόκκαλα από ψάρι και κοτόπουλο συχνά εντοπίζονται στον υποφάρυγγα και αφαιρούνται από τον ωτολαρυγγολόγο με λαβίδα McGill υπό ελαφρά αναισθησία.
Όλα τα ξένα σώματα που εντοπίζονται στον οισοφάγο πρέπει να αφαιρούνται εντός 24 ωρών γιατί μπορεί να προκαλέσουν διάτρηση. Ειδικά οι μπαταρίες λιθίου, όταν βρίσκονται στον οισοφάγο, πρέπει να αφαιρούνται αμέσως αφού προκαλούν ηλεκτρικό έγκαυμα στον βλεννογόνο με κίνδυνο διάτρησης και μόλυνσης του μεσοθωρακίου. Οι στρογγυλές μπαταρίες λιθίου πρέπει να αφαιρούνται εντός 24-48 ωρών από το στομάχι.

Μεγάλα αιχμηρά αντικείμενα όπως καρφίτσες, παραμάνες και οδοντογλυφίδες αλλά και κατάποση πολλαπλών μικρών μαγνητών μπορεί να προκαλέσουν διάτρηση στομάχου ή εντέρου ή συρίγγια και εφόσον εντοπίζονται στο στομάχι πρέπει να αφαιρούνται. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα μικρά αιχμηρά αντικείμενα (π.χ. οι πινέζες) συχνά περνούν χωρίς πρόβλημα από το πεπτικό. Πάντως, μερικοί υποστηρίζουν
ότι στα παιδιά ακόμη και μικρά αιχμηρά αντικείμενα θα πρέπει να αφαιρούνται ενδοσκοπικά όταν αυτά εντοπίζονται ακόμη στο στομάχι. Μικρά, μη αιχμηρά αντικείμενα στο στομάχι παρακολουθούνται μέχρι και 15 μέρες στο στομάχι και μετά αφαιρούνται ενδοσκοπικά. 

Τα νομίσματα μετά την κατάποση συχνότερα κολλούν στον ανώτερο οισοφάγοτου βρέφους ή νηπίου, ενώ έχουν περίπου 25% πιθανότητα μέσα στο επόμενο 24ωρο να περάσουν στο στομάχι. Κέρματα με διάμετρο άνω του 1 Ευρώ δύσκολα περνούν από τον πυλωρό νηπίου.

Η αφαίρεση του ξένου σώματος από το στομάχι γίνεται με γαστροσκόπηση υπό γενική ολική αναισθησία. Χρησιμοποιούνται βρόγχοι και ειδικές λαβίδες διαμέσω του ενδοσκοπίου που φέρουν στο άκρο είτε δίχτυ ή δόντια για να πιάνουν το ξένο σώμα, ενώ σε αιχμηρά αντικείμενα χρησιμοποιείται και πλαστικό χωνί που προσαρμόζεται στο ενδοσκόπιο και προστατεύει τον οισοφάγο κατά την αγίρεση του ενδοσκοπίου.

Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη της κατάποσης ξένων σωμάτων. Σαν γονείς και παιδίατροι έχουμε υποχρέωση να προλαμβάνουμε αυτά τα ατυχήματα και να μειώνουμε τον κίνδυνο που οι καταπόσεις αυτές μπρορούν να επιφέρουν. Παραπομπή σε τριτοβάθμιο νοσοκομείο με εξειδικευμένο προσωπικό κρίνεται απαραίτητη για την επιτυχή αφαίρεση των ξένων σωμάτων και την αίσια έκβαση τους.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Vizcarrondo FJ, Brady PG, Nord HJ. Foreign bodies of the upper gastrointestinal tract.
Gastrointest Endosc 1983;29:208–10.

Binder L, Anderson WA. Pediatric gastrointestinal foreign body
ingestions. Ann Emerg Med 1983;13:61–6.
Atiye N. Aktay and Steven L. Werlin. Penetration of the stomach by an accidentally
ingested straight pin. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2002;34:81-82
Christine Waasdorp Hurtado, Glenn T. Furuta, and Robert E. Kramer. Etiology of
Esophageal Food Impactions in Children. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2011;52:43-46