Το καλοκαίρι αποτελεί ευχάριστη περίοδο για τα παιδιά και τούς γονείς αφού έχουν την ευκαιρία να περνούν περισσότερο χρόνο μαζί, γεγονός που επιτρέπει και καλύτερη επίβλεψη της διατροφής τους.  Τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι, μακριά από τα σχολικά κυλικεία, που συνήθως προάγουν γεύματα τύπου fast food με αυξημένα λιπαρά και μειωμένη θρεπτική αξία.  Ο καλοκαιρινός καιρός επιτρέπει την μείωση της καθiστικής ζωής και αύξηση της άθλησης.

Σαν γονείς το καλοκαίρι πρέπει να εκμεταλευτούμε αυτά που μας παρέχει η φύση και να περάσουμε σωστά μηνύματα διατροφής στα παιδιά μας που θα διαρκέσουν όλο το χρόνο.  Συγκεκριμένα, στα παιδιά θα πρέπει να προσπαθούμε να:

1) Αυξήσουμε την κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών.

Τους καλοκαιρινούς μήνες μπορεί να βελτιωθεί η διατροφή του παιδιού, αφού και σε αυτό προνοεί και η ίδια η φύση που μας παρέχει μια ποικιλία λαχανικών και φρούτων που αποτελούν και βάση της Μεσογειακής διατροφής.  Τα φρούτα και λαχανικά είναι πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία αλλά και αντιοξειδωτικά που προλαμβάνουν την αρτηριοσκλήρυνση, πρώιμη γήρανση, προάγουν την ανάπτυξη και την καλή λειτουργία των ιστών, του δέρματος, των ματιών.  Οι αντιοξειδωτικές ουσίες εξουδετερώνουν και τις ελεύθερες ρίζες που προκύπτουν και από την ηλιακή ακτινοβολία. 

Τα φρούτα και λαχανικά περιέχουν μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών και προλαμβάνουν έτσι τη δυσκοιλιότητα, την παχυσαρκία, την υπερχοληστερολαιμία αλλά και τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

2) Πλένουμε καλά όλα τα φρούτα και λαχανικά.

Είναι σημαντικό να πλένουμε τα φρούτα και λαχανικά για να αποβάλλονται τοξικές ουσίες (εντομοκτόνα) αλλά και εχινόκοκκοι, λάμβλιες, αμοιβάδες που προκαλούν οξείες και χρόνιες εντερικές λοιμώξεις

3) Αποφεύγουμε την κατανάλωση έτοιμων φρουτοχυμών.

Οι έτοιμοι φρουτοχυμοί περιέχουν μεγάλη ποσότητα φρουκτόζης, ανεβάζουν το γλυκαιμικό δείκτη και οδηγούν σε υπερέκκριση ινσουλίνης, αυξάνοντας την εναπόθεση λίπους στο σώμα.  Είναι φτωχά σε βιταμίνες και όταν γίνεται κατάχρηση εκτοπίζουν και την πρόσληψη γαλακτοκομικών, σημαντική πηγή ασβεστίουστο παιδί. 

4) Μην παραλείπουμε γεύματα στο παιδί.

Συχνά στην παραλία, τα παιδιά ακολουθούν το πρόγραμμα των γονέων που περιλαμβάνει παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, παρατεταμένη νηστεία λόγω συχνής κολύμβησης και γεύμα νωρίς το απόγευμα στην ταβέρνα.  Αυτό αποτελεί λανθασμένη τακτική, διότι τα παιδιά παραλείπουν δύο με τρία γεύματα από την καθημερινή τους διατροφή προσλαμβάνοντας έτσι λιγότερες θερμίδες από αυτές που απαιτούνται για την ανάπτυξή τους. Ο Πίνακας 1 δείχνει  πόσες θερμίδες απαιτούνται καθημερινά για τη σωστή ανάπτυξη του βρέφους και παιδιού.  Οι έφηβοι χρειάζονται μεταξύ 2500-3000 θερμίδες.

Συγκεκριμένα, η σωστή διατροφή πρέπει να είναι χαμηλή σε λίπη και γλυκά, και θα πρέπει να αποτελείται από γαλακτοκομικά, κρεατικά, λαχανικά, φρούτα, και σιτηρά ή δημητριακά όπως δείχνει η διατροφική πυραμίδα της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας. Αποφεύγουμε τα κακά λιπαρά τα οποία περιέχονται στα: fast food, έτοιμα και συσκευασμένα τρόφιμα (τυρόπιτα, πίτσα, κρουασάν, μπισκότα, τσίπς, γαριδάκια) και προάγουμε τα καλά λιπαρά (ξηρούς καρπούς > 3 ετών, ελαιόλαδο, φρέσκα ψάρια).

Ο στόχος είναι να δίδονται 50% των θερμίδων από υδατάνθρακες, 20% των θερμίδων από πρωτεΐνες και 30% των θερμίδων από λίπος. Για παράδειγμα, μιασωστή διατροφική μέρα για τα παιδιά έχει ως εξής, όπου πρέπει να θυμόμαστε να δίνουμε παιδικές μερίδες:

ΠΡΩΙ: ​​1 ποτήρι γάλα ή γιαούρτι 2% λιπαρά

​​½ φλυτζάνι δημητριακά ή μια φέτα ψωμί με μέλι

​1 φρούτο

ΔΕΚΑΤΙΑΝΟ: ​1 φέτα ψωμί με τυρί και γαλοπούλα ή 1 αυγό και τυρί

​ Λαχανικά ( ντομάτα, μαρούλι, αγγούρι) 

​1 φρούτο

ΜΕΣΗΜΕΡΙ: ​1 μερίδα κρέας ή κοτόπουλο ή ψάρι

με ζυμαρικά ή πατάτα ή ρύζι εναλλακτικά 1 μερίδα όσπρια ή λαδερά

​λαχανικά άφθονα με ελαιόλαδο

​1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως 

​ΑΠΟΓΕΥΜΑ:  1 ποτήρι γάλα ή 1 γιαούρτι

1 φρούτο ή μικρό γλυκό σπιτικό (γλυκό κουταλιού, παγωτό με φρούτα)

ΒΡΑΔΥ:​ 1 μερίδα κρέας ή κοτόπουλο ή ψάρι 

με ζυμαρικά ή πατάτα ή ρύζι εναλλακτικά 1 μερίδα όσπρια ή λαδερά

​λαχανικά άφθονα με ελαιόλαδο

​1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως 

ΠΡΟ ΥΠΝΟΥ:​ 1 ποτήρι γάλα ελαφρύ

5) Παρέχουμε την σωστή ποσότητα υγρών για να αποφύγουμε την αφυδάτωση στο παιδί και το βρέφος.

Η παρατεταμένη έκθεση στη ζέστη και στον ήλιο οδηγεί στην αφυδάτωση.  Η ποσότητα υγρών που θα πρέπει να χορηγείται στο παιδί αναφέρεται στον παρακάτω Πίνακα. Αποφεύγουμε τις αλμυρές τροφές.

6) Προάγουμε την άθληση με αγαπημένα σπόρ του καλοκαιριού όπως η κολύμβηση και τα θαλάσσια σπόρ.

Η άθληση συμβάλλει στην μείωση της παχυσαρκίας και στη βελτίωση της αυτοεκτίμησης, πειθαρχίας του παιδιού.

Μαζί με τα παιδιά είναι ευκαιρία τώρα το καλοκαίρι να προάγουμε μια πιο σωστή δίαιτα που θα διαρκέσει όχι μόνο τον χειμώνα αλλά και μιά ολόκληρη ζωή.

Αίγλη Σ. Ζέλλου

Παιδίατρος-Γαστρεντερολόγος-Ηπατολόγος

Επιστημονική Συνεργάτης Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Υπεύθυνη Παιδογαστρεντερολογικού Τμήματος Παιδιατρικής Κλινικής «Μητέρα»

Visiting Assistant Professor of Pediatrics Johns Hopkins University School of Medicine , Βαλτιμόρη, Η.Π.Α.

Τί είναι η δυσανεξία στη λακτόζη;

Πρόκειται για μη πλήρη πέψη της λακτόζης στο λεπτό έντερο λόγω έλλειψης ή μειωμένης συγκέντρωσης του ενζύμου λακτάση. Η λακτόζη είναι το σάκχαρο που περιέχεται στο μητρικό και αγελαδινό γάλα και είναι σημαντικό για την απορρόφηση του ασβεστίου. Όταν η λακτόζη δεν διασπάται από τη λακτάση στο λεπτό έντερο, περνάει στο παχύ έντερο όπου τα βακτηρίδια του εντέρου τη διασπούν και μετά από ζυμώσεις παράγονται αέρια που διατείνουν το έντερο, γίνεται όσμωση νερού και διάρροια και το παιδί εμφανίζει συμπτώματα.

Ποιά είναι τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη;

Τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη είναι αέρια, μετεωρισμός κοιλίας, κοιλιακό άλγος, «φούσκωμα» μετά τα γεύματα που περιέχουν γάλα και διάρροια. 

Πόσο συχνή είναι η δυσανεξία στη λακτόζη;

Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι ιδιαίτερα συχνή και χωρίζεται σε δευτερογενής και πρωτοπαθής. Η δευτερογενής είναι πολύ πιο συχνή και εμφανίζεται ανά πάσα στιγμή μετά τα 3 έτη ζωής δηλαδή μετά τον απογαλακτισμό του παιδιού, όπου η παρουσία του ενζύμου λακτάση σταδιακά σβήνει από τον βλεννογόνου του λεπτού εντέρου. Έτσι η πλειοψηφία των ενηλίκων ανά τον κόσμο έχει έλλειψη της λακτάσης. Η συχνότητα της δυσανεξίας στη λακτόζης στην Ευρώπη υπολογίζεται σε ποσοστό 20% με μεγαλύτερη συχνότητα στη Νότια Ευρώπη σε σχέση με τη Βόρειο Ευρώπη. Στην Αφρική και Ασία η δυσανεξία στη λακτόζη εμφανίζεται σε υψηλά ποσοστά 65-90%. 

Συχνά η έλλειψη της λακτάσης προκαλείται από την καταστροφή του βλεννογόνου μετά από οξεία γαστρεντερίτιδα, αλλά και μετά από χρόνιες παθήσεις του εντέρου, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Η συχνότητα της δευτεροπαθούς δυσανεξίας στη λακτόζη σε παιδιά μετά από γαστρεντερίτιδα από ροταϊό υπολογίζεται σε ποσοστό έως 13%.

Η πρωτοπαθής δυσανεξία στη λακτόζη (αλακτασία) είναι πάρα πολύ σπάνια διεθνώς και εμφανίζεται μετά τη γέννηση με βαρειά διάρροια μετά την πρώτη σίτιση με γάλα και οδηγεί σε αφυδάτωση. 

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Το πιο συχνό τεστ που χρησιμοποιείται για την διάγνωση της δυσανεξίας στη λακτόζη είναι η μέτρηση του pH των κοπράνων που είναι όξινα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις ηλικίες παιδιών. Πιο ειδική εξέταση είναι το τεστ αναπνοής μέσω μέτρησης υδρογόνου στον εισπνεόμενο αέρα που μπορεί να γίνει σε παιδιά > 6 ετών εφόσον απαιτεί συνεργασία του μικρού ασθενούς.

Πώς αντιμετωπίζεται η δυσανεξία στη λακτόζη;

Η δυσανεξία στη λακτόζη στα βρέφη και νήπια είναι παροδική και οφείλεται κυρίως στην καταστροφή των λαχνών του βλεννογόνου του εντέρου μετά από λοίμωξη. Στις περιπτώσεις αυτές χορηγείται γάλα χωρίς λακτόζη (LF) και ειδικές κρέμες χωρίς λακτόζη για 3-4 εβδομάδες, διάστημα που απαιτείται για την αποκατάσταση των εντερικών λαχνών και της λακτάσης. Τα γάλατα αυτά περιέχουν συνήθως πολυμερή γλυκόζης και άμυλο αραβοσίτου. 

Μετά από αυτό το διάστημα η λακτόζη εισάγεταισταδιακά στη δίαιτα του βρέφους, αφού ενισχύει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο και συμβάλλει στην ανάπτυξη των οστών. 

Σε μεγαλύτερα παιδιά, συστήνεται γάλα με μειωμένη κατά 70% ή χωρίς καθόλου λακτόζη και συχνά μικρά γεύματα από κίτρινα τυριά και γιαούρτι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα κίτρινα τυριά και το γιαούρτι είναι καλύτερα ανεκτά από το γάλα, λόγω της χαμηλότερης περιεκτικότητας σε λακτόζη σε σχέση με το φρέσκο γάλα και τηςσταδιακής τους μετάβασης από το στομάχι στο λεπτό έντερο. 

Σε παιδιά που δεν μπορούν να πιούν τα ειδικά γάλατα χωρίς λακτόζη, μπορεί να χρησιμοποιηθούν σταγόνες λακτάσης που προστίθενται στο κανονικό γάλα και κυκλοφορούν στο εξωτερικό. Επίσης υπάρχουν δισκία λακτάσηςπου λαμβάνονται πριν τα γεύματα που περιέχουν λακτόζη. 

Σε περιπτώσεις που η δυσανεξία στη λακτόζη οφείλεται σε χρόνια εντεροπάθεια π.χ κοιλιοκάκη , ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, αλλεργική εντεροπάθεια χρειάζεται θεραπεία της υποκείμενης νόσου για τη βελτίωση των εντερικών λαχνών και των συμπτωμάτων του παιδιού.