Γιατί είναι σημαντικό να πίνουμε γάλα;

Το γάλα περιέχει υψηλής  βιολογικής αξίας πρωτεΐνες και αποτελεί σημαντική πηγή ασβεστίου για τον οργανισμό συμβάλλοντας έτσι στην υγεία των οστών και των δοντιών.Το ασβέστιο είναι σημαντικό και για την λειτουργία του μυϊκού συστήματος και της καρδιάς.  Ένα ποτήρι γάλα περιλαμβάνει 286mg ασβεστίου και αποτελεί σχεδόν το ½ με 1/3  της καθημερινής συνιστώμενης ποσότητας ασβεστίου που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός, ανάλογα με την ηλικία. Το γάλα περιέχει επίσης φώσφορο, κάλιο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο, βιταμίνη Α, βιταμίνη Β12 και Β6. Ο ψευδάργυρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα παιδιά γιατί βοηθά στην σωστή σωματική και νοητική ανάπτυξη, ενώ οι βιταμίνες Β6 και Β12 βοηθούν στην σωστή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος. 

Η κατανάλωση γάλακτος στην παιδική ηλικία γεμίζει τις αποθήκες  του οργανισμού  στα οστά με ασβέστιο και συμβάλλει στην υγιή ανάπτυξη του σκελετού μέχρι την ενηλικίωση του ατόμου. Η κατανάλωση γάλακτος κατά την παιδική και εφηβική ηλικία συμβάλλει στην επίτευξη της μέγιστης οστικής πυκνότητας  που επέρχεται γύρω στα 25 έτη και την πρόληψη της οστεοπόρωσης αργότερα . Πολύσυχνά λέμε στους ασθενείς μας ότι η οστεοπόρωση είναινόσος που ξεκάνει από την παιδική ηλικία διότι εάν οι αποθήκες του ασβεστίου στον ανθρώπινο σκελετό δεν έχουν«γεμίσει» επαρκώς σε αυτό τα στάδιο,  δε πετυχαίνουμε να αναπτύξουμε πυκνά οστά (μεγίστη οστική πυκνότητα) κατάτην ενηλικίωση. Σαν συνέπεια αυτής της έλλειψης στις αποθήκες ασβεστίου, εμφανίζεται νωρίτερα η απώλειαοστικής μάζας στο σκελετό μας, που οδηγεί στην εκδήλωση οστεοπενίας και οστεοπόρωσης  πριν από την εμμηνόπαυσηγια τις γυναίκες ή σε νεότερη ηλικία στους άνδρες.

Πότε πρέπει να χορηγείται αγελαδινό γάλα στα παιδιά; 

Τα βρέφη κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους ζωής τους συνιστάται να τρέφονται με μητρικό γάλα ή με ειδικά εμπλουτισμένα βρεφικά γάλατα .Όμως από το πρώτο έτος και μετά, μπορεί να χορηγηθεί σταδιακά πλήρες αγελαδινόγάλα (3,5% σε λιπαρά), ενώ από το δεύτερο έτος ζωής μπορεί να χορηγηθεί και ημιαποβουτυρωμένο γάλα, περιεκτικότητας 1,5-2% σε λιπαρά. Το ημιαποβουτηρωμένο γάλα επειδή είναι χαμηλό σε λιπαρά, δεν μπορεί να χορηγηθεί σε παιδιά μικρότερα από 2 ετών γιατί το λίπος που περιέχει δεν είναι αρκετό για την σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος που επιτελείται κυρίως στα πρώτα δύο χρόνια ζωής. Κατά την σχολική και εφηβική ηλικία, τα παιδιά πρέπει να συνεχίζουν να πίνουν γάλα με 1,5-2% λιπαρά και να αποφεύγουν το γάλα με 0% λιπαρά, αφού η ανάπτυξη του εγκεφάλου συνεχίζει και για πολλά χρόνια. 

Πόσο γάλα όμως πρέπει να καταναλώνουν τα παιδιά ημερησίως;

Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας, τα παιδιά 2-4 ετών θα πρέπει να καταναλώνουν 2 μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα, ενώ τα παιδιά 4-8 ετών θα πρέπει να καταναλώνουν 2-3 μερίδες ημερησίως. Από την ηλικία των 9-18 ετών και λόγω της αύξησης της ταχύτητας ανάπτυξης και του ύψους, τα παιδιά θα πρέπει να προσλαμβάνουν περισσότερο ασβέστιο και συνεπώς οι συνιστώμενες μερίδες αυξάνουν σε 3-4 ημερησίως (κάθε μερίδα αντιστοιχεί σε ένα ποτήρι 250 ml γάλα ή 30 γρ. τυρί τοστ (γραβιέρα ή κασέρι) ή 2 κουταλιές της σούπας μαλακό άσπρο τυρί, ή 200grγιαούρτι). 

Πολλά παιδιά σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες δεν συμπληρώνουν την απαιτούμενη ποσότητα γάλατος και ειδικά τα κορίτσια στην εφηβεία που θεωρούν ότι το γάλα παχαίνει. Σε αντίθεση όμως με την ανησυχία που υπήρχε αρχικά, ότι τα γαλακτοκομικά συνεισφέρουν στην παιδική παχυσαρκία, τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης γαλακτοκομικών και αυξημένης μάζας σώματος (BMI). Μια πρόσφατη μελέτη από την Πορτογαλία, έδειξε πως όσα παιδιά έπιναν τουλάχιστον 2 ποτήρια γάλα την ημέρα, είχαν μικρότερα ποσοστά κοιλιακής παχυσαρκίας σε σχέση με αυτά που έπιναν λιγότερο γάλα. 

Σε περίπτωση που το παιδί αρνείται να πιεί γάλα, οι γονείς μπορεί να χορηγήσουν γάλα με κακάο ή σε συνδυασμό με φρέσκα φρούτα σε μορφή σπιτικού milk shake. Η μικρή αύξηση ζάχαρης που περιέχεται στο γάλα σε αυτές τις περιπτώσεις δεν επιβαρύνει ιδιαίτερα το παιδί, και φαίνεται από πρόσφατες μελέτες στις Η.Π.Α ότι αυξάνει σημαντικά την δεκτικότητα του γάλατος διασφαλίζοντας την  λήψη του ασβεστίου και των άλλων  θρεπτικών συστατικών που το παιδί διαφορετικά δεν θα έπαιρνε. Για να επιτευχθεί η συνιστώμενη ποσότητα  γάλατος την ημέρα είναι σημαντικό να περιλαμβάνεται γάλα στο πρωινό γεύμα και να προσφέρεται και στα σχολεία.  

Πόσο γάλα πρέπει να καταναλώνουν οι ενήλικες; 

Η απάντηση ειδικά για τις γυναίκες εξαρτάται από το στάδιοπου βρίσκονται στην αναπαραγωγική τους ηλικία.  Ο παγκόσμιος οργανισμός  υγείας (2012)  συνιστά 3 μερίδεςγαλακτοκομικών την ήμερα μειωμένων λιπαρών κατάπροτίμηση στις γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση.Στις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία προτείνουμε 2 μερίδες γαλακτοκομικά την ημέρα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης , της γαλουχίας και στην εμμηνόπαυση, λόγωαυξημένων αναγκών για ασβέστιο χρειάζονται 3 μερίδεςγαλακτοκομικών την ημέρα. Για τις γυναίκες στη γαλουχία ή εγκυμοσύνη οι οδηγίες συνιστούν λήψη ασβεστίου 900 έως 1250 mg την ημέρα. Οι συνιστώμενες ποσότητες ασβεστίου είναι  1000 mg-1200 mg /μέρα για γυναίκες  με οστεοπόρωση.

Τρεις μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα πρέπει να καταναλώνουν και τα άτομα μεγαλύτερα των 65 ετών. Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου είναι απαραίτητη για τη σωστή ανάπτυξη των οστών και τη πρόληψη της οστικήςαπώλειας που σχετίζεται με την ηλικία. 

Πέρα από την πρόληψη της οστεοπόρωσης, έχουν παρατηρηθεί  άλλες ευεργετικές επιδράσεις του γάλατος στον οργανισμό των ενηλίκων;

Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομιών προϊόντων (2-3 μερίδες την ημέρα) σχετίζεται με μειωμένη εμφάνιση καρδιοαγγειακώννοσημάτων, μειωμένη  εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη τύπου2 και υπέρτασης και  μειωμένη εμφάνιση καρκίνου του παχέος έντερου.  Προς το παρόν ευρήματα από κλινικέςμελέτες συνηγορούν στη χρήση γάλακτος χαμηλών λιπαρών που σχετίζονται με τη μειωμένη εμφάνιση υπέρτασης. 

Συμπερασματικά ο ανθρώπινος οργανισμός έχει καθημερινή ανάγκη τη λήψη γάλακτος από τη βρεφικήηλικία και σε όλο το φάσμα της ζωής για να σωστήανάπτυξη του οργανισμού και την προστασία της υγείας του. Τέλος σημαντικό είναι για τους γονείς  να μάθουν τα παιδιά τους από την παιδική ηλικία να πίνουν καθημερινάγάλα, γιατί απλά μας κάνει καλό!

Βιβλιογραφία1. Εθνικος Διατροφικος Οδηγος. Ινστιτουτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακης Ιατρικης, Prolepsis . 

2. WHO. Promoting a healthy diet for the WHO Eastern Mediterranean Region: User-friendly guide. Cairo: WHO Regional Office for Eastern Mediterranean 2012.

3. Carcia-Closas et al.Changes in food supply in Mediterranean countries from 1961 to 2001. Public Health Nutr. 2006 Feb;9(1):53-60

4. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Food, Nutrition, Physical Activity ,  the prevention of Cancer: a Global Perspective. Washinghton DC:AICR ,2007.

5. www.uptodate.com.

–Πολυξένη Κουτκιά-Μυλωνακη,MD,MA

Ιατρός Ενδοκρινολόγος

Τ. Λέκτορας Παν/μιου Harvard,

Βοστώνη ΗΠΑ

–Αίγλη Ζέλλου MD, PhD

Διευθύντρια Τμήματος Παιδιατρικής Γαστρεντρολογίας Ηπατολογίας, «Μητέρα Παίδων»

Επιστημονική Συνεργάτης Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία».