Οδηγίες για τη διαγνωστική προσέγγιση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση
Ορισμοί
παλινδρόμηση γαστρικού υγρού στον οισοφάγο
συμπτώματα ή επιπλοκές της ΓΟΠ όπως:
Η μάστιγα της παχυσαρκίας επηρεάζει όλες τις ηλικίες στο Δυτικό κόσμο
(1,2). Τα τελευταία χρόνια τα ποσοστά της παχυσαρκίας έχουν αυξηθεί και στη χώρα μας. Έτσι προϊόντα “light”, δηλαδή προϊόντα με μειωμένες θερμίδες έχουν εισέλθει στην Ελληνική οικογένεια και γίνονται διαθέσιμα και στα παιδιά. Τα προϊόντα “light” που είναι κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά είναι τρόφιμα όλων των κατηγοριών, όπως αλλαντικά, γαλακτοκομικά, μαγιονέζες, αναψυκτικά, χυμοί, μαρμελάδες, καραμέλες, τσίχλες, τσιπς κτλ.
Οτιδήποτε βρίσκεται στο άμεσο οπτικό πεδίο των παιδιών μπορεί να καταποθεί. Τα μικρά παιδιά κάτω των 3 ετών διερευνούν το περιβάλλον τους χρησιμοποιώντας την γεύση και την αφή. Έτσι οι καταπόσεις των ξένων σωμάτων είναι συχνότερες σε ηλικίες από 6 μηνών μέχρι 6 ετών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, 80% των καταπόσεων συμβάινουν σε παιδιά. Η πλειοψηφία των ξένων σωμάτων αποβάλλεται χωρίς πρόβλημα από το
πεπτικό σε διάστημα 3-10 ημερών. Όμως, περίπου 10-20% των ξένων σωμάτων χρειάζονται ενδοσκοπική αφάιρεση. Γενικά, ο κίνδυνος διάτρησης εντέρου είναι κάτω από 1%, ενώ σπάνια είναι και η ανάγκη χειρουργικής παρέμβασης. Παρόλα αυτά η κατάποση αιχμηρών αντικειμένων προκαλεί διάτρηση σε ποσοστό 15-35% των παιδιών μετά τη λήψη τους.Τα πιο συχνά αντικείμενα που τα παιδιά καταπίνουν είναι: νομίσματα, βίδες, βόλους, μικρά παιχνίδια, μπαταρίες, καρφιά, μικρά βότσαλα κτλ. Τα νομίσματα είναι τα συχνότερα αντικείμενα γιατί τους τραβούν την προσοχή μέσα στο σπίτι και συχνά βρίσκονται αφύλακτα πάνω σε τραπέζια.
Συχνή είναι και η ενσφήνωση βλωμού τροφής κυρίως από κρέας ή κοτόπουλο στον μέσο οισοφάγο. Η ενσφήνωση τροφής ιδιαίτερα εάν επαναλαμβάνεται, χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, για να αποκλεισθεί στένωση στον βλεννογόνο του οισοφάγου από πεπτική ή ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα ή δακτύλιο Schatzki, ή αγγειακό δακτύλιο ή στένωση σε σημείο αναστόμωσης οισοφάγου, όπως σε παιδιά με ατρησία οισοφάγου.
Διάγνωση
Μετά την κατάποση του ξένου σώματος, το παιδί πρέπει να διακομιστεί στο
νοσοκομείο. Καταγράφεται η ώρα της κατάποσης, το είδος και το μέγεθος του αντικειμένου όπως και η ώρα της λήψης τροφής σε περίπτωση που χρειάζεται γενική αναισθησία. Λαμβάνεται το ιατρικό ιστορικό του μικρού ασθενούς και ολοκληρώνεται η φυσική εξέταση. Πρώτα εξασφαλίζεται η βατότητα του αεραγωγού με εξέταση από τον παιδίατρο και γίνεται ακτινογραφία θώρακος και κοιλίας. Εάν υπάρχει σιελόρροια, και
υποψία απόφραξης το παιδί χρειάζεται εξέταση του ανώτερου οροφάρυγγα και από τον ωτολαρυγγολόγο.
Το βαριούχο γεύμα αντενδείκνυνται λόγω του κινδύνου εισρόφησης του
σκιαγραφικού όταν υπάρχει απόφραξη του οισοφάγου. Επιπλέον, το βάριο δυσκολεύει την ενδοσκοπική εικόνα σε περίπτωση που ακολουθήσει ενδοσκόπηση του ανώτερου πεπτικού. Τα πλαστικά αντικείμενα δεν είναι ακτινοσκιερά και επί κλινικής υποψίας μπορεί να εντοπιστούν με βαριούχο γεύμα ή βρογχοσκόπηση (σε περιπτώσεις ατελεκτασίας του πνεύμονα).
Τα ξένα σώματα εγκλωβίζονται σε τρία συγκεκριμένα ανατομικά σημεία στον οισοφάγο: 1) στον ανώτερο οισοφάγο (κρικοφαρυγγικό σημείο), 2) στο μέσω οισοφάγο (σημείο της πίεσης από το αορτικό τόξο ή τον αριστερό βρόγχο) και 3) στον κατώτερο οισοφάγο (στο σημείο που διαπερνά το διάφραγμα).
Αντιμετώπιση
Τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν είναι :
1) Χρειάζεται το ξένο σώμα αφαίρεση ή μπορεί να αποβληθεί μόνο του;
2) Με ποιο τρόπο θα αφαιρεθεί και ποιός ειδικός θα το βγάλει;
Συχνά στα νοσοκομεία απαιτείται συνεργασία γαστρεντερολόγων,
ωτορινολαρυγγολόγων, χειρουργών και αναισθησιολόγων. Ξένα σώματα που βρίσκονται μεταξύ οροφάρυγγα και οισοφάγου αφαιρούνται από τον ωτολαρυγγολόγο ή χειρουργό με το άκαμπτο βρογχοσκόπιο. Ξένα σώματα που βρίσκονται στο στομάχι ή βλωμός τροφής στον μέσο οισοφάγο αφαιρούνται από το γαστρεντερολόγο. Αιχμηρά αντικείμενα όπως κόκκαλα από ψάρι και κοτόπουλο συχνά εντοπίζονται στον υποφάρυγγα και αφαιρούνται από τον ωτολαρυγγολόγο με λαβίδα McGill υπό ελαφρά αναισθησία.
Όλα τα ξένα σώματα που εντοπίζονται στον οισοφάγο πρέπει να αφαιρούνται εντός 24 ωρών γιατί μπορεί να προκαλέσουν διάτρηση. Ειδικά οι μπαταρίες λιθίου, όταν βρίσκονται στον οισοφάγο, πρέπει να αφαιρούνται αμέσως αφού προκαλούν ηλεκτρικό έγκαυμα στον βλεννογόνο με κίνδυνο διάτρησης και μόλυνσης του μεσοθωρακίου. Οι στρογγυλές μπαταρίες λιθίου πρέπει να αφαιρούνται εντός 24-48 ωρών από το στομάχι.
Μεγάλα αιχμηρά αντικείμενα όπως καρφίτσες, παραμάνες και οδοντογλυφίδες αλλά και κατάποση πολλαπλών μικρών μαγνητών μπορεί να προκαλέσουν διάτρηση στομάχου ή εντέρου ή συρίγγια και εφόσον εντοπίζονται στο στομάχι πρέπει να αφαιρούνται. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα μικρά αιχμηρά αντικείμενα (π.χ. οι πινέζες) συχνά περνούν χωρίς πρόβλημα από το πεπτικό. Πάντως, μερικοί υποστηρίζουν
ότι στα παιδιά ακόμη και μικρά αιχμηρά αντικείμενα θα πρέπει να αφαιρούνται ενδοσκοπικά όταν αυτά εντοπίζονται ακόμη στο στομάχι. Μικρά, μη αιχμηρά αντικείμενα στο στομάχι παρακολουθούνται μέχρι και 15 μέρες στο στομάχι και μετά αφαιρούνται ενδοσκοπικά.
Τα νομίσματα μετά την κατάποση συχνότερα κολλούν στον ανώτερο οισοφάγοτου βρέφους ή νηπίου, ενώ έχουν περίπου 25% πιθανότητα μέσα στο επόμενο 24ωρο να περάσουν στο στομάχι. Κέρματα με διάμετρο άνω του 1 Ευρώ δύσκολα περνούν από τον πυλωρό νηπίου.
Η αφαίρεση του ξένου σώματος από το στομάχι γίνεται με γαστροσκόπηση υπό γενική ολική αναισθησία. Χρησιμοποιούνται βρόγχοι και ειδικές λαβίδες διαμέσω του ενδοσκοπίου που φέρουν στο άκρο είτε δίχτυ ή δόντια για να πιάνουν το ξένο σώμα, ενώ σε αιχμηρά αντικείμενα χρησιμοποιείται και πλαστικό χωνί που προσαρμόζεται στο ενδοσκόπιο και προστατεύει τον οισοφάγο κατά την αγίρεση του ενδοσκοπίου.
Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη της κατάποσης ξένων σωμάτων. Σαν γονείς και παιδίατροι έχουμε υποχρέωση να προλαμβάνουμε αυτά τα ατυχήματα και να μειώνουμε τον κίνδυνο που οι καταπόσεις αυτές μπρορούν να επιφέρουν. Παραπομπή σε τριτοβάθμιο νοσοκομείο με εξειδικευμένο προσωπικό κρίνεται απαραίτητη για την επιτυχή αφαίρεση των ξένων σωμάτων και την αίσια έκβαση τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Vizcarrondo FJ, Brady PG, Nord HJ. Foreign bodies of the upper gastrointestinal tract.
Gastrointest Endosc 1983;29:208–10.
Binder L, Anderson WA. Pediatric gastrointestinal foreign body
ingestions. Ann Emerg Med 1983;13:61–6.
Atiye N. Aktay and Steven L. Werlin. Penetration of the stomach by an accidentally
ingested straight pin. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2002;34:81-82
Christine Waasdorp Hurtado, Glenn T. Furuta, and Robert E. Kramer. Etiology of
Esophageal Food Impactions in Children. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2011;52:43-46
Ο νεογνικός ίκτερος είναι συχνό κλινικό εύρημα στην παιδιατρική πράξη. Περίπου 30% με 50% των τελειόμηνων υγιών βρεφών εμφανίζουν παροδικό ίκτερο τρείς έως πέντε ημέρες μετά την γέννα. Ο ίκτερος είναι κυρίως εμμέσου τύπου και οφείλεται σε ανωριμότητα του ηπατικού ενζύμου glucuronosyl transferase που συντελεί στην μετατροπή της χολερυθρίνης από έμμεση σε άμεση και συχνά παρατείνεται με τον μητρικό θηλασμό, την σηψαιμία, αιμόλυση, υποθυρεοειδισμό ή πυλωρική στένωση.
Τί είναι κοιλιοκάκη;
Η κοιλιοκάκη είναι μία χρόνια κατάσταση που επηρεάζει το λεπτό έντερο. Προκαλείται από ευαισθησία στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι και τη βρώμη. Σε άτομα με κοιλιοκάκη, η κατανάλωση τροφών που περιέχουν γλουτένη, προκαλεί καταστροφή των λαχνών του βλενογόννου του λεπτού εντέρου. Η κοιλιοκάκη θεωρείται αυτοάνοση νόσος, όπου ο οργανισμός με το ερέθισμα της γλουτένης καταστρέφει τα δικά του κύτταρα.
Πόσο συχνή είναι η κοιλιοκάκη;
Υπολογίζεται ότι 1 στα 100-200 άτομα στις Η.Π.Α. και στην Ευρώπη πάσχουν από κοιλιοκάκη. Αυξημένη συχνότητα κοιλιοκάκης παρατηρείται σε συγγενείς ατόμων με κοιλιοκάκη και σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, ερπητική δερματίτιδα, σύνδρομο Down, σύνδρομο Turner ή σύνδρομο Williams. Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί και σε άτομα που δεν ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης;
Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε όποια ηλικία μετά την ένταξη της γλουτένης στη δίαιτα. Για παράδειγμα, συμπτώματα εμφανίζονται στα βρέφη μετά την εισαγωγή τροφών με γλουτένη, όπως η φαρίν λακτέ, το σιτάλευρο, τα ζυμαρικά, και η μπισκοτόκρεμα. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι η χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα, το «φούσκωμα και τυμπανισμός» κοιλίας, η ευερεθιστότητα, η μειωμένη πρόσληψη βάρους, η μειωμένη σωματική ανάπτυξη, η καθυστέρηση της ήβης, η σιδηροπενική αναιμία, τα συχνά κατάγματα οστών, τα αυξημένα ηπατικά ένζυμα, και τα χρόνια κνιδωτικά εξανθήματα. Όμως οι ασθενείς με τα παραπάνω κλινικά συμπτώματα φαίνεται ότι αποτελούντην κορυφή του παγόβουνου, διότι οι περισσότεροι ασθενείς με κοιλιοκάκη είναι ασυμπτωματικοί και παραμένουν αδιάγνωστοι για χρόνια.
Πώς γίνεται η διάγνωση της κοιλιοκάκης;
Η κοιλιοκάκη διαγιγνώσκεται μετά από εξέταση αίματος για την ανίχνευση των ειδικών αντισωμάτων. Τα αντισώματα έναντι της τρανσγλουταμινάσης ιστού (tTG) και του ενδομυΐου (ΕΜΑ), είναι πολύ ειδικά και ευαίσθητα για την ανίχνευση της νόσου, αλλά από μόνα τους δεν αρκούν να επιβεβαιώσουν την διάγνωση. Η κοιλιοκάκη επιβεβαιώνεται με γαστροσκόπηση και βιοψίες εντέρου, όπου φαίνονται ορισμένες χαρακτηριστικές αλλοιώσεις ή και επιπέδωση των λαχνών του βλενογόννου του εντέρου.
Πως αντιμετωπίζεται η κοιλιοκάκη;
Η κοιλιοκάκη αντιμετωπίζεται με δίαιτα χωρίς γλουτένη εφ’όρου ζωής. Η τήρηση της δίαιτας φαίνεται πολύ δύσκολη αρχικά, αλλά οι οικογένειες με την στήριξη των ιατρών και των διαιτολόγων, ανταποκρίνονται καλά σε αυτήν. Η δίαιτα περιλαμβάνει αποχή από τροφές, όπως ψωμί, δημητριακά, κέικ, πίτσα, και άλλα προϊόντα που περιέχουν σιτάρι, σίκαλη, και κριθάρι και αντικατάστασή τους με αντίστοιχα προϊόντα χωρίς γλουτένη. Στη χώρα μας οι ασθενείς με κοιλιοκάκη πρέπει να συνεχίσουν το πρότυπο της μεσογειακής δίαιτας που περιλαμβάνει φρούτα, όσπρια και λαχανικά, σε καθημερινή βάση. Μερικά φάρμακα και σιρόπια περιέχουν έκδοχα που έχουν γλουτένη και πρέπει να αποφεύγονται. Στα φαρμακεία και στα σούπερ μάρκετ υπάρχουν πλέον ειδικά αλεύρια, δημητριακά, και άλλα προϊόντα χωρίς γλουτένη που βοηθούν την τήρηση της μακροχρόνιας δίαιτας.
Εφόσον η δίαιτα δεν περιλαμβάνει γλουτένη, ο βλενογόννος του εντέρου βελτιώνεται τελείως μέσα σε 6-12 μήνες. Τα κλινικά συμπτώματα βελτιώνονται μέσα στις πρώτες 1-2 εβδομάδες. Στα παιδιά, η ανάπτυξη και η βελτίωση των οστών διορθώνονται. Η δίαιτα όμως πρέπει να ακολουθείται δια βίου, παράλληλα με τακτική ιατρική και διαιτολογική παρακολούθηση διότι η νόσος δεν θεραπεύεται.
Αίγλη Ζέλλου
Παιδίατρος Γαστρεντερολόγος- Ηπατολόγος
Συνεργάτης Α’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Υπεύθυνη Παιδογαστρεντερολογικού Τμήματος Παιδιατρικής Κλινικής «Μητέρα»
Visiting Assistant Professor Παιδιατρικής, Johns Hopkins University School of Medicine, Βαλτιμόρη, Η.Π.Α.
Γιατί είναι σημαντικό να πίνουμε γάλα;
Το γάλα περιέχει υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνες και αποτελεί σημαντική πηγή ασβεστίου για τον οργανισμό συμβάλλοντας έτσι στην υγεία των οστών και των δοντιών.Το ασβέστιο είναι σημαντικό και για την λειτουργία του μυϊκού συστήματος και της καρδιάς. Ένα ποτήρι γάλα περιλαμβάνει 286mg ασβεστίου και αποτελεί σχεδόν το ½ με 1/3 της καθημερινής συνιστώμενης ποσότητας ασβεστίου που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός, ανάλογα με την ηλικία. Το γάλα περιέχει επίσης φώσφορο, κάλιο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο, βιταμίνη Α, βιταμίνη Β12 και Β6. Ο ψευδάργυρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα παιδιά γιατί βοηθά στην σωστή σωματική και νοητική ανάπτυξη, ενώ οι βιταμίνες Β6 και Β12 βοηθούν στην σωστή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος.
Η κατανάλωση γάλακτος στην παιδική ηλικία γεμίζει τις αποθήκες του οργανισμού στα οστά με ασβέστιο και συμβάλλει στην υγιή ανάπτυξη του σκελετού μέχρι την ενηλικίωση του ατόμου. Η κατανάλωση γάλακτος κατά την παιδική και εφηβική ηλικία συμβάλλει στην επίτευξη της μέγιστης οστικής πυκνότητας που επέρχεται γύρω στα 25 έτη και την πρόληψη της οστεοπόρωσης αργότερα . Πολύσυχνά λέμε στους ασθενείς μας ότι η οστεοπόρωση είναινόσος που ξεκάνει από την παιδική ηλικία διότι εάν οι αποθήκες του ασβεστίου στον ανθρώπινο σκελετό δεν έχουν«γεμίσει» επαρκώς σε αυτό τα στάδιο, δε πετυχαίνουμε να αναπτύξουμε πυκνά οστά (μεγίστη οστική πυκνότητα) κατάτην ενηλικίωση. Σαν συνέπεια αυτής της έλλειψης στις αποθήκες ασβεστίου, εμφανίζεται νωρίτερα η απώλειαοστικής μάζας στο σκελετό μας, που οδηγεί στην εκδήλωση οστεοπενίας και οστεοπόρωσης πριν από την εμμηνόπαυσηγια τις γυναίκες ή σε νεότερη ηλικία στους άνδρες.
Πότε πρέπει να χορηγείται αγελαδινό γάλα στα παιδιά;
Τα βρέφη κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους ζωής τους συνιστάται να τρέφονται με μητρικό γάλα ή με ειδικά εμπλουτισμένα βρεφικά γάλατα .Όμως από το πρώτο έτος και μετά, μπορεί να χορηγηθεί σταδιακά πλήρες αγελαδινόγάλα (3,5% σε λιπαρά), ενώ από το δεύτερο έτος ζωής μπορεί να χορηγηθεί και ημιαποβουτυρωμένο γάλα, περιεκτικότητας 1,5-2% σε λιπαρά. Το ημιαποβουτηρωμένο γάλα επειδή είναι χαμηλό σε λιπαρά, δεν μπορεί να χορηγηθεί σε παιδιά μικρότερα από 2 ετών γιατί το λίπος που περιέχει δεν είναι αρκετό για την σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος που επιτελείται κυρίως στα πρώτα δύο χρόνια ζωής. Κατά την σχολική και εφηβική ηλικία, τα παιδιά πρέπει να συνεχίζουν να πίνουν γάλα με 1,5-2% λιπαρά και να αποφεύγουν το γάλα με 0% λιπαρά, αφού η ανάπτυξη του εγκεφάλου συνεχίζει και για πολλά χρόνια.
Πόσο γάλα όμως πρέπει να καταναλώνουν τα παιδιά ημερησίως;
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας, τα παιδιά 2-4 ετών θα πρέπει να καταναλώνουν 2 μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα, ενώ τα παιδιά 4-8 ετών θα πρέπει να καταναλώνουν 2-3 μερίδες ημερησίως. Από την ηλικία των 9-18 ετών και λόγω της αύξησης της ταχύτητας ανάπτυξης και του ύψους, τα παιδιά θα πρέπει να προσλαμβάνουν περισσότερο ασβέστιο και συνεπώς οι συνιστώμενες μερίδες αυξάνουν σε 3-4 ημερησίως (κάθε μερίδα αντιστοιχεί σε ένα ποτήρι 250 ml γάλα ή 30 γρ. τυρί τοστ (γραβιέρα ή κασέρι) ή 2 κουταλιές της σούπας μαλακό άσπρο τυρί, ή 200grγιαούρτι).
Πολλά παιδιά σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες δεν συμπληρώνουν την απαιτούμενη ποσότητα γάλατος και ειδικά τα κορίτσια στην εφηβεία που θεωρούν ότι το γάλα παχαίνει. Σε αντίθεση όμως με την ανησυχία που υπήρχε αρχικά, ότι τα γαλακτοκομικά συνεισφέρουν στην παιδική παχυσαρκία, τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης γαλακτοκομικών και αυξημένης μάζας σώματος (BMI). Μια πρόσφατη μελέτη από την Πορτογαλία, έδειξε πως όσα παιδιά έπιναν τουλάχιστον 2 ποτήρια γάλα την ημέρα, είχαν μικρότερα ποσοστά κοιλιακής παχυσαρκίας σε σχέση με αυτά που έπιναν λιγότερο γάλα.
Σε περίπτωση που το παιδί αρνείται να πιεί γάλα, οι γονείς μπορεί να χορηγήσουν γάλα με κακάο ή σε συνδυασμό με φρέσκα φρούτα σε μορφή σπιτικού milk shake. Η μικρή αύξηση ζάχαρης που περιέχεται στο γάλα σε αυτές τις περιπτώσεις δεν επιβαρύνει ιδιαίτερα το παιδί, και φαίνεται από πρόσφατες μελέτες στις Η.Π.Α ότι αυξάνει σημαντικά την δεκτικότητα του γάλατος διασφαλίζοντας την λήψη του ασβεστίου και των άλλων θρεπτικών συστατικών που το παιδί διαφορετικά δεν θα έπαιρνε. Για να επιτευχθεί η συνιστώμενη ποσότητα γάλατος την ημέρα είναι σημαντικό να περιλαμβάνεται γάλα στο πρωινό γεύμα και να προσφέρεται και στα σχολεία.
Πόσο γάλα πρέπει να καταναλώνουν οι ενήλικες;
Η απάντηση ειδικά για τις γυναίκες εξαρτάται από το στάδιοπου βρίσκονται στην αναπαραγωγική τους ηλικία. Ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας (2012) συνιστά 3 μερίδεςγαλακτοκομικών την ήμερα μειωμένων λιπαρών κατάπροτίμηση στις γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση.Στις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία προτείνουμε 2 μερίδες γαλακτοκομικά την ημέρα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης , της γαλουχίας και στην εμμηνόπαυση, λόγωαυξημένων αναγκών για ασβέστιο χρειάζονται 3 μερίδεςγαλακτοκομικών την ημέρα. Για τις γυναίκες στη γαλουχία ή εγκυμοσύνη οι οδηγίες συνιστούν λήψη ασβεστίου 900 έως 1250 mg την ημέρα. Οι συνιστώμενες ποσότητες ασβεστίου είναι 1000 mg-1200 mg /μέρα για γυναίκες με οστεοπόρωση.
Τρεις μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα πρέπει να καταναλώνουν και τα άτομα μεγαλύτερα των 65 ετών. Η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου είναι απαραίτητη για τη σωστή ανάπτυξη των οστών και τη πρόληψη της οστικήςαπώλειας που σχετίζεται με την ηλικία.
Πέρα από την πρόληψη της οστεοπόρωσης, έχουν παρατηρηθεί άλλες ευεργετικές επιδράσεις του γάλατος στον οργανισμό των ενηλίκων;
Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομιών προϊόντων (2-3 μερίδες την ημέρα) σχετίζεται με μειωμένη εμφάνιση καρδιοαγγειακώννοσημάτων, μειωμένη εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη τύπου2 και υπέρτασης και μειωμένη εμφάνιση καρκίνου του παχέος έντερου. Προς το παρόν ευρήματα από κλινικέςμελέτες συνηγορούν στη χρήση γάλακτος χαμηλών λιπαρών που σχετίζονται με τη μειωμένη εμφάνιση υπέρτασης.
Συμπερασματικά ο ανθρώπινος οργανισμός έχει καθημερινή ανάγκη τη λήψη γάλακτος από τη βρεφικήηλικία και σε όλο το φάσμα της ζωής για να σωστήανάπτυξη του οργανισμού και την προστασία της υγείας του. Τέλος σημαντικό είναι για τους γονείς να μάθουν τα παιδιά τους από την παιδική ηλικία να πίνουν καθημερινάγάλα, γιατί απλά μας κάνει καλό!
Βιβλιογραφία1. Εθνικος Διατροφικος Οδηγος. Ινστιτουτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακης Ιατρικης, Prolepsis .
2. WHO. Promoting a healthy diet for the WHO Eastern Mediterranean Region: User-friendly guide. Cairo: WHO Regional Office for Eastern Mediterranean 2012.
3. Carcia-Closas et al.Changes in food supply in Mediterranean countries from 1961 to 2001. Public Health Nutr. 2006 Feb;9(1):53-60
4. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Food, Nutrition, Physical Activity , the prevention of Cancer: a Global Perspective. Washinghton DC:AICR ,2007.
5. www.uptodate.com.
–Πολυξένη Κουτκιά-Μυλωνακη,MD,MA
Ιατρός Ενδοκρινολόγος
Τ. Λέκτορας Παν/μιου Harvard,
Βοστώνη ΗΠΑ
–Αίγλη Ζέλλου MD, PhD
Διευθύντρια Τμήματος Παιδιατρικής Γαστρεντρολογίας Ηπατολογίας, «Μητέρα Παίδων»
Επιστημονική Συνεργάτης Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία».
Το καλοκαίρι αποτελεί ευχάριστη περίοδο για τα παιδιά και τούς γονείς αφού έχουν την ευκαιρία να περνούν περισσότερο χρόνο μαζί, γεγονός που επιτρέπει και καλύτερη επίβλεψη της διατροφής τους. Τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι, μακριά από τα σχολικά κυλικεία, που συνήθως προάγουν γεύματα τύπου fast food με αυξημένα λιπαρά και μειωμένη θρεπτική αξία. Ο καλοκαιρινός καιρός επιτρέπει την μείωση της καθiστικής ζωής και αύξηση της άθλησης.
Σαν γονείς το καλοκαίρι πρέπει να εκμεταλευτούμε αυτά που μας παρέχει η φύση και να περάσουμε σωστά μηνύματα διατροφής στα παιδιά μας που θα διαρκέσουν όλο το χρόνο. Συγκεκριμένα, στα παιδιά θα πρέπει να προσπαθούμε να:
1) Αυξήσουμε την κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών.
Τους καλοκαιρινούς μήνες μπορεί να βελτιωθεί η διατροφή του παιδιού, αφού και σε αυτό προνοεί και η ίδια η φύση που μας παρέχει μια ποικιλία λαχανικών και φρούτων που αποτελούν και βάση της Μεσογειακής διατροφής. Τα φρούτα και λαχανικά είναι πλούσια σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία αλλά και αντιοξειδωτικά που προλαμβάνουν την αρτηριοσκλήρυνση, πρώιμη γήρανση, προάγουν την ανάπτυξη και την καλή λειτουργία των ιστών, του δέρματος, των ματιών. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες εξουδετερώνουν και τις ελεύθερες ρίζες που προκύπτουν και από την ηλιακή ακτινοβολία.
Τα φρούτα και λαχανικά περιέχουν μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών και προλαμβάνουν έτσι τη δυσκοιλιότητα, την παχυσαρκία, την υπερχοληστερολαιμία αλλά και τον καρκίνο του παχέος εντέρου.
2) Πλένουμε καλά όλα τα φρούτα και λαχανικά.
Είναι σημαντικό να πλένουμε τα φρούτα και λαχανικά για να αποβάλλονται τοξικές ουσίες (εντομοκτόνα) αλλά και εχινόκοκκοι, λάμβλιες, αμοιβάδες που προκαλούν οξείες και χρόνιες εντερικές λοιμώξεις
3) Αποφεύγουμε την κατανάλωση έτοιμων φρουτοχυμών.
Οι έτοιμοι φρουτοχυμοί περιέχουν μεγάλη ποσότητα φρουκτόζης, ανεβάζουν το γλυκαιμικό δείκτη και οδηγούν σε υπερέκκριση ινσουλίνης, αυξάνοντας την εναπόθεση λίπους στο σώμα. Είναι φτωχά σε βιταμίνες και όταν γίνεται κατάχρηση εκτοπίζουν και την πρόσληψη γαλακτοκομικών, σημαντική πηγή ασβεστίουστο παιδί.
4) Μην παραλείπουμε γεύματα στο παιδί.
Συχνά στην παραλία, τα παιδιά ακολουθούν το πρόγραμμα των γονέων που περιλαμβάνει παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, παρατεταμένη νηστεία λόγω συχνής κολύμβησης και γεύμα νωρίς το απόγευμα στην ταβέρνα. Αυτό αποτελεί λανθασμένη τακτική, διότι τα παιδιά παραλείπουν δύο με τρία γεύματα από την καθημερινή τους διατροφή προσλαμβάνοντας έτσι λιγότερες θερμίδες από αυτές που απαιτούνται για την ανάπτυξή τους. Ο Πίνακας 1 δείχνει πόσες θερμίδες απαιτούνται καθημερινά για τη σωστή ανάπτυξη του βρέφους και παιδιού. Οι έφηβοι χρειάζονται μεταξύ 2500-3000 θερμίδες.
Συγκεκριμένα, η σωστή διατροφή πρέπει να είναι χαμηλή σε λίπη και γλυκά, και θα πρέπει να αποτελείται από γαλακτοκομικά, κρεατικά, λαχανικά, φρούτα, και σιτηρά ή δημητριακά όπως δείχνει η διατροφική πυραμίδα της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας. Αποφεύγουμε τα κακά λιπαρά τα οποία περιέχονται στα: fast food, έτοιμα και συσκευασμένα τρόφιμα (τυρόπιτα, πίτσα, κρουασάν, μπισκότα, τσίπς, γαριδάκια) και προάγουμε τα καλά λιπαρά (ξηρούς καρπούς > 3 ετών, ελαιόλαδο, φρέσκα ψάρια).
Ο στόχος είναι να δίδονται 50% των θερμίδων από υδατάνθρακες, 20% των θερμίδων από πρωτεΐνες και 30% των θερμίδων από λίπος. Για παράδειγμα, μιασωστή διατροφική μέρα για τα παιδιά έχει ως εξής, όπου πρέπει να θυμόμαστε να δίνουμε παιδικές μερίδες:
ΠΡΩΙ: 1 ποτήρι γάλα ή γιαούρτι 2% λιπαρά
½ φλυτζάνι δημητριακά ή μια φέτα ψωμί με μέλι
1 φρούτο
ΔΕΚΑΤΙΑΝΟ: 1 φέτα ψωμί με τυρί και γαλοπούλα ή 1 αυγό και τυρί
Λαχανικά ( ντομάτα, μαρούλι, αγγούρι)
1 φρούτο
ΜΕΣΗΜΕΡΙ: 1 μερίδα κρέας ή κοτόπουλο ή ψάρι
με ζυμαρικά ή πατάτα ή ρύζι εναλλακτικά 1 μερίδα όσπρια ή λαδερά
λαχανικά άφθονα με ελαιόλαδο
1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως
ΑΠΟΓΕΥΜΑ: 1 ποτήρι γάλα ή 1 γιαούρτι
1 φρούτο ή μικρό γλυκό σπιτικό (γλυκό κουταλιού, παγωτό με φρούτα)
ΒΡΑΔΥ: 1 μερίδα κρέας ή κοτόπουλο ή ψάρι
με ζυμαρικά ή πατάτα ή ρύζι εναλλακτικά 1 μερίδα όσπρια ή λαδερά
λαχανικά άφθονα με ελαιόλαδο
1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως
ΠΡΟ ΥΠΝΟΥ: 1 ποτήρι γάλα ελαφρύ
5) Παρέχουμε την σωστή ποσότητα υγρών για να αποφύγουμε την αφυδάτωση στο παιδί και το βρέφος.
Η παρατεταμένη έκθεση στη ζέστη και στον ήλιο οδηγεί στην αφυδάτωση. Η ποσότητα υγρών που θα πρέπει να χορηγείται στο παιδί αναφέρεται στον παρακάτω Πίνακα. Αποφεύγουμε τις αλμυρές τροφές.
6) Προάγουμε την άθληση με αγαπημένα σπόρ του καλοκαιριού όπως η κολύμβηση και τα θαλάσσια σπόρ.
Η άθληση συμβάλλει στην μείωση της παχυσαρκίας και στη βελτίωση της αυτοεκτίμησης, πειθαρχίας του παιδιού.
Μαζί με τα παιδιά είναι ευκαιρία τώρα το καλοκαίρι να προάγουμε μια πιο σωστή δίαιτα που θα διαρκέσει όχι μόνο τον χειμώνα αλλά και μιά ολόκληρη ζωή.
Αίγλη Σ. Ζέλλου
Παιδίατρος-Γαστρεντερολόγος-Ηπατολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Υπεύθυνη Παιδογαστρεντερολογικού Τμήματος Παιδιατρικής Κλινικής «Μητέρα»
Visiting Assistant Professor of Pediatrics Johns Hopkins University School of Medicine , Βαλτιμόρη, Η.Π.Α.
Τί είναι η δυσανεξία στη λακτόζη;
Πρόκειται για μη πλήρη πέψη της λακτόζης στο λεπτό έντερο λόγω έλλειψης ή μειωμένης συγκέντρωσης του ενζύμου λακτάση. Η λακτόζη είναι το σάκχαρο που περιέχεται στο μητρικό και αγελαδινό γάλα και είναι σημαντικό για την απορρόφηση του ασβεστίου. Όταν η λακτόζη δεν διασπάται από τη λακτάση στο λεπτό έντερο, περνάει στο παχύ έντερο όπου τα βακτηρίδια του εντέρου τη διασπούν και μετά από ζυμώσεις παράγονται αέρια που διατείνουν το έντερο, γίνεται όσμωση νερού και διάρροια και το παιδί εμφανίζει συμπτώματα.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη;
Τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη είναι αέρια, μετεωρισμός κοιλίας, κοιλιακό άλγος, «φούσκωμα» μετά τα γεύματα που περιέχουν γάλα και διάρροια.
Πόσο συχνή είναι η δυσανεξία στη λακτόζη;
Η δυσανεξία στη λακτόζη είναι ιδιαίτερα συχνή και χωρίζεται σε δευτερογενής και πρωτοπαθής. Η δευτερογενής είναι πολύ πιο συχνή και εμφανίζεται ανά πάσα στιγμή μετά τα 3 έτη ζωής δηλαδή μετά τον απογαλακτισμό του παιδιού, όπου η παρουσία του ενζύμου λακτάση σταδιακά σβήνει από τον βλεννογόνου του λεπτού εντέρου. Έτσι η πλειοψηφία των ενηλίκων ανά τον κόσμο έχει έλλειψη της λακτάσης. Η συχνότητα της δυσανεξίας στη λακτόζης στην Ευρώπη υπολογίζεται σε ποσοστό 20% με μεγαλύτερη συχνότητα στη Νότια Ευρώπη σε σχέση με τη Βόρειο Ευρώπη. Στην Αφρική και Ασία η δυσανεξία στη λακτόζη εμφανίζεται σε υψηλά ποσοστά 65-90%.
Συχνά η έλλειψη της λακτάσης προκαλείται από την καταστροφή του βλεννογόνου μετά από οξεία γαστρεντερίτιδα, αλλά και μετά από χρόνιες παθήσεις του εντέρου, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Η συχνότητα της δευτεροπαθούς δυσανεξίας στη λακτόζη σε παιδιά μετά από γαστρεντερίτιδα από ροταϊό υπολογίζεται σε ποσοστό έως 13%.
Η πρωτοπαθής δυσανεξία στη λακτόζη (αλακτασία) είναι πάρα πολύ σπάνια διεθνώς και εμφανίζεται μετά τη γέννηση με βαρειά διάρροια μετά την πρώτη σίτιση με γάλα και οδηγεί σε αφυδάτωση.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Το πιο συχνό τεστ που χρησιμοποιείται για την διάγνωση της δυσανεξίας στη λακτόζη είναι η μέτρηση του pH των κοπράνων που είναι όξινα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις ηλικίες παιδιών. Πιο ειδική εξέταση είναι το τεστ αναπνοής μέσω μέτρησης υδρογόνου στον εισπνεόμενο αέρα που μπορεί να γίνει σε παιδιά > 6 ετών εφόσον απαιτεί συνεργασία του μικρού ασθενούς.
Πώς αντιμετωπίζεται η δυσανεξία στη λακτόζη;
Η δυσανεξία στη λακτόζη στα βρέφη και νήπια είναι παροδική και οφείλεται κυρίως στην καταστροφή των λαχνών του βλεννογόνου του εντέρου μετά από λοίμωξη. Στις περιπτώσεις αυτές χορηγείται γάλα χωρίς λακτόζη (LF) και ειδικές κρέμες χωρίς λακτόζη για 3-4 εβδομάδες, διάστημα που απαιτείται για την αποκατάσταση των εντερικών λαχνών και της λακτάσης. Τα γάλατα αυτά περιέχουν συνήθως πολυμερή γλυκόζης και άμυλο αραβοσίτου.
Μετά από αυτό το διάστημα η λακτόζη εισάγεταισταδιακά στη δίαιτα του βρέφους, αφού ενισχύει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο και συμβάλλει στην ανάπτυξη των οστών.
Σε μεγαλύτερα παιδιά, συστήνεται γάλα με μειωμένη κατά 70% ή χωρίς καθόλου λακτόζη και συχνά μικρά γεύματα από κίτρινα τυριά και γιαούρτι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα κίτρινα τυριά και το γιαούρτι είναι καλύτερα ανεκτά από το γάλα, λόγω της χαμηλότερης περιεκτικότητας σε λακτόζη σε σχέση με το φρέσκο γάλα και τηςσταδιακής τους μετάβασης από το στομάχι στο λεπτό έντερο.
Σε παιδιά που δεν μπορούν να πιούν τα ειδικά γάλατα χωρίς λακτόζη, μπορεί να χρησιμοποιηθούν σταγόνες λακτάσης που προστίθενται στο κανονικό γάλα και κυκλοφορούν στο εξωτερικό. Επίσης υπάρχουν δισκία λακτάσηςπου λαμβάνονται πριν τα γεύματα που περιέχουν λακτόζη.
Σε περιπτώσεις που η δυσανεξία στη λακτόζη οφείλεται σε χρόνια εντεροπάθεια π.χ κοιλιοκάκη , ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, αλλεργική εντεροπάθεια χρειάζεται θεραπεία της υποκείμενης νόσου για τη βελτίωση των εντερικών λαχνών και των συμπτωμάτων του παιδιού.
