Τί είναι κοιλιοκάκη;
Η κοιλιοκάκη είναι μία χρόνια κατάσταση που επηρεάζει το λεπτό έντερο. Προκαλείται από ευαισθησία στη γλουτένη, μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι και τη βρώμη. Σε άτομα με κοιλιοκάκη, η κατανάλωση τροφών που περιέχουν γλουτένη, προκαλεί καταστροφή των λαχνών του βλενογόννου του λεπτού εντέρου. Η κοιλιοκάκη θεωρείται αυτοάνοση νόσος, όπου ο οργανισμός με το ερέθισμα της γλουτένης καταστρέφει τα δικά του κύτταρα.
Πόσο συχνή είναι η κοιλιοκάκη;
Υπολογίζεται ότι 1 στα 100-200 άτομα στις Η.Π.Α. και στην Ευρώπη πάσχουν από κοιλιοκάκη. Αυξημένη συχνότητα κοιλιοκάκης παρατηρείται σε συγγενείς ατόμων με κοιλιοκάκη και σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, ερπητική δερματίτιδα, σύνδρομο Down, σύνδρομο Turner ή σύνδρομο Williams. Η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί και σε άτομα που δεν ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης;
Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν σε όποια ηλικία μετά την ένταξη της γλουτένης στη δίαιτα. Για παράδειγμα, συμπτώματα εμφανίζονται στα βρέφη μετά την εισαγωγή τροφών με γλουτένη, όπως η φαρίν λακτέ, το σιτάλευρο, τα ζυμαρικά, και η μπισκοτόκρεμα. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι η χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα, το «φούσκωμα και τυμπανισμός» κοιλίας, η ευερεθιστότητα, η μειωμένη πρόσληψη βάρους, η μειωμένη σωματική ανάπτυξη, η καθυστέρηση της ήβης, η σιδηροπενική αναιμία, τα συχνά κατάγματα οστών, τα αυξημένα ηπατικά ένζυμα, και τα χρόνια κνιδωτικά εξανθήματα. Όμως οι ασθενείς με τα παραπάνω κλινικά συμπτώματα φαίνεται ότι αποτελούντην κορυφή του παγόβουνου, διότι οι περισσότεροι ασθενείς με κοιλιοκάκη είναι ασυμπτωματικοί και παραμένουν αδιάγνωστοι για χρόνια.
Πώς γίνεται η διάγνωση της κοιλιοκάκης;
Η κοιλιοκάκη διαγιγνώσκεται μετά από εξέταση αίματος για την ανίχνευση των ειδικών αντισωμάτων. Τα αντισώματα έναντι της τρανσγλουταμινάσης ιστού (tTG) και του ενδομυΐου (ΕΜΑ), είναι πολύ ειδικά και ευαίσθητα για την ανίχνευση της νόσου, αλλά από μόνα τους δεν αρκούν να επιβεβαιώσουν την διάγνωση. Η κοιλιοκάκη επιβεβαιώνεται με γαστροσκόπηση και βιοψίες εντέρου, όπου φαίνονται ορισμένες χαρακτηριστικές αλλοιώσεις ή και επιπέδωση των λαχνών του βλενογόννου του εντέρου.
Πως αντιμετωπίζεται η κοιλιοκάκη;
Η κοιλιοκάκη αντιμετωπίζεται με δίαιτα χωρίς γλουτένη εφ’όρου ζωής. Η τήρηση της δίαιτας φαίνεται πολύ δύσκολη αρχικά, αλλά οι οικογένειες με την στήριξη των ιατρών και των διαιτολόγων, ανταποκρίνονται καλά σε αυτήν. Η δίαιτα περιλαμβάνει αποχή από τροφές, όπως ψωμί, δημητριακά, κέικ, πίτσα, και άλλα προϊόντα που περιέχουν σιτάρι, σίκαλη, και κριθάρι και αντικατάστασή τους με αντίστοιχα προϊόντα χωρίς γλουτένη. Στη χώρα μας οι ασθενείς με κοιλιοκάκη πρέπει να συνεχίσουν το πρότυπο της μεσογειακής δίαιτας που περιλαμβάνει φρούτα, όσπρια και λαχανικά, σε καθημερινή βάση. Μερικά φάρμακα και σιρόπια περιέχουν έκδοχα που έχουν γλουτένη και πρέπει να αποφεύγονται. Στα φαρμακεία και στα σούπερ μάρκετ υπάρχουν πλέον ειδικά αλεύρια, δημητριακά, και άλλα προϊόντα χωρίς γλουτένη που βοηθούν την τήρηση της μακροχρόνιας δίαιτας.
Εφόσον η δίαιτα δεν περιλαμβάνει γλουτένη, ο βλενογόννος του εντέρου βελτιώνεται τελείως μέσα σε 6-12 μήνες. Τα κλινικά συμπτώματα βελτιώνονται μέσα στις πρώτες 1-2 εβδομάδες. Στα παιδιά, η ανάπτυξη και η βελτίωση των οστών διορθώνονται. Η δίαιτα όμως πρέπει να ακολουθείται δια βίου, παράλληλα με τακτική ιατρική και διαιτολογική παρακολούθηση διότι η νόσος δεν θεραπεύεται.
Αίγλη Ζέλλου
Παιδίατρος Γαστρεντερολόγος- Ηπατολόγος
Συνεργάτης Α’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Υπεύθυνη Παιδογαστρεντερολογικού Τμήματος Παιδιατρικής Κλινικής «Μητέρα»
Visiting Assistant Professor Παιδιατρικής, Johns Hopkins University School of Medicine, Βαλτιμόρη, Η.Π.Α.